De Wet DBA: wat betekent dit voor jou als zelfstandig ondernemer? 

De Wet DBA is bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, waarbij zelfstandig ondernemers feitelijk werken als werknemers. Vanaf 1 januari 2025 handhaaft de Belastingdienst de Wet DBA weer volledig. Maar wat betekent dit precies voor jou als zelfstandig ondernemer? We gingen hierover in gesprek met de juridische experts van DAS.  

Waar moet je op letten bij het aannemen van nieuwe opdrachten?  

De Hoge Raad heeft in 2023 in het Deliveroo-arrest een aantal gezichtspunten gegeven die meewegen in de beoordeling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ervan uitgaande dat je als zelfstandig ondernemer wilt blijven werken is het belangrijk om zelf ook te letten op de volgende punten:  

De Belastingdienst hanteert een zorgvuldig beoordelingskader om te bepalen of iemand als zelfstandige of werknemer wordt beschouwd. Hierbij kijken ze naar cruciale elementen die het onderscheid bepalen tussen een opdracht en een arbeidsovereenkomst. Dit zijn criteria die voortkomen uit het Deliveroo-arrest.  

Een aantal belangrijke aandachtspunten uit de Deliveroo-criteria:  

Een belangrijk criterium is de gezagsverhouding. Hoe verhoud je je tot de opdrachtgever? Een zelfstandige behoudt te allen tijde de regie over de opdracht, ook al kunnen er instructies worden gegeven. Het verschil zit in de mate van vrijheid: een zelfstandig ondernemer bepaalt zelf hóe het werk wordt uitgevoerd, terwijl een werknemer meer direct wordt aangestuurd.  

De overeenkomst moet helder zijn. Beschrijf de opdracht gedetailleerd: wat is precies het doel, wat zijn de verwachtingen, wat is de duur van het project? Een duidelijk afgebakende opdracht met een begin en eind is cruciaal. Vermeld expliciet de duur en het einde. Stopt de overeenkomst bijvoorbeeld na zes maanden of bij het behalen van een specifiek resultaat?  

Een sterke indicatie voor zelfstandigheid is ook de specialistische kennis die je inbrengt. Als je werkzaamheden expertise vereisen die niet binnen de organisatie aanwezig is, versterkt dit je positie als zelfstandige. Laat dit ook duidelijk blijken in je overeenkomst.  
  

Voor zelfstandigen zonder personeel is het lastiger om aan te tonen dat het werk niet persoonlijk hoeft te worden uitgevoerd. Zorg er daarom voor dat de feitelijke uitvoering van de opdracht volledig transparant en professioneel is.   

Hoe zit het met instructiebevoegdheid, wat mag wel en niet?  

Op grond van de wet mag de opdrachtgever instructies geven, maar je behoudt altijd zelf de eindverantwoordelijkheid en regie over hoe jij de opdracht uitvoert als zelfstandige. De opdrachtgever mag wel instructies geven over het resultaat dat behaald moet worden, maar niet over hoe je dat resultaat moet behalen.  Je moet je dus goed afvragen wat het doel is van de instructie.  

Vergelijk het met het voorbeeld dat jij een aannemer vraagt jouw nieuwe keuken te plaatsen. De professional die je inhuurt, moet de vrijheid hebben om te bepalen hóe hij dat gaat realiseren. Dat betekent dat hij zelf kan kiezen:    

Als zelfstandig ondernemer wil je zelf bepalen hoe je je werk uitvoert. Dit kun je in je overeenkomst vastleggen en de instructiebevoegdheid beperken of uitsluiten. Daarnaast moet je er ook in de praktijk voor zorgen dat het ook echt niet gebeurt.  Zo voorkom je dat er alsnog een gezagsverhouding ontstaat die meer past bij een arbeidsovereenkomst dan bij zelfstandig ondernemerschap.  

Het grijze gebied  

Er is geen zwart-wit oplossing. Het is een weegschaal waar verschillende factoren op worden gelegd. Het is lastig om vooraf duidelijkheid te krijgen, maar je kunt wel je eigen positie als zelfstandige versterken.  

Bijvoorbeeld door:  

Maak gebruik van de webmodule beoordeling arbeidsrelaties 

Bij het bepalen van arbeidsrelaties is er helaas geen kant-en-klare oplossing, aangezien de Belastingdienst elke situatie in de praktijk individueel beoordeelt. Gelukkig zijn er wel handige tools beschikbaar om een weloverwogen inschatting te maken.   

Een voorbeeld hiervan is de webmodule op www.beoordelingarbeidsrelatie.nl, waar je per opdracht zo'n 30 vragen beantwoordt. Het puntensysteem geeft je een indicatie: onder de 45 punten wijst op zelfstandigheid, boven de 70 punten op een arbeidsovereenkomst, en daartussenin bevindt zich een grijs gebied. Hoewel dit geen absolute zekerheid biedt, helpt het wel bij het nemen van een gecalculeerd risico.  

Waarom zijn de Deliveroo-criteria zo belangrijk?  

In 2020 heeft de Hoge Raad uitgelegd hoe er gekeken wordt naar of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of niet. Je moet al die omstandigheden (de Deliveroo-criteria) bij langsgaan en afwegen.  Zoals we eerder omschreven wordt er onder andere gekeken naar gezag, de zelfstandigheid van de opdracht en ondernemer en de specialistische kennis die je inbrengt.  

De zachte landing: wat houdt dat in?  

In 2020 is het handhavingsmoratorium al gedeeltelijk verlicht. De Belastingdienst kon op dat moment al onderzoek doen naar arbeidsrelaties. Als bevonden werd dat er sprake was van schijnzelfstandigheid gaf De Belastingdienst het bedrijf een aanwijzing en kwamen ze later opnieuw controleren. Als er dan niets was veranderd kon je naheffingen krijgen en eventueel boetes.     

Vanaf 1 januari 2025 wordt er volop getoetst. De Belastingdienst kan dan direct naheffingen opleggen zonder voorafgaande waarschuwingen. De zachte landing betekent dat naheffingen niet verder terug kunnen werken dan 1 januari 2025, terwijl de Belastingdienst normaal tot 5 jaar terug kan vorderen. In het eerste jaar worden bovendien geen boetes opgelegd. Deze aanpak zorgt voor een geleidelijke en iets soepelere overgang naar strengere handhaving van zzp-constructies.